میلگرد یا آرماتور ؛راهنمای کامل آشنایی با میلگرد و انواع آن

میلگرد یا آرماتور ؛ آرماتور در واقع همان میلگرد است که در کارهای ساختمانی استفاده می شود. پس معنای آرماتور = میلگرد است نه میله داخل بتن و در فارسی افغانستان به آن سیخِ گل می گویند.

این کلمه در انگلیسی با کلمه Armature شناخته می شود که تلفظ آن به صورت ˈärməCHər  می باشد.

میلگرد

میلگرد یا آرماتور ، فولادی است با سطح مقطع دایره که در بتن برای جبران مقاومت کششی پایین آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. فولادی که به این منظور در سازه‌های بتن آرمه به کار می‌رود میلگرد نامیده می‌شود. البته در موارد خاصی از فولاد ساختمانی نظیر نیمرخ‌های   Iشکل، ناودانی و یا قوطی نیز برای مسلح کردن بتن استفاده می‌شود.

عملیات بستن میلگردها به هم و جایگذاری در محل مقرر مطابق نقشه های اجرایی را آرماتور بندی می گویند و شخصی که این کار را انجام می دهد آرماتور بند نام دارد ، از آرماتوربندی به منظور قوی ساختن ساختمان، پل، سد و … استفاده می‌شود ، آرماتور بند با بستن میلگردها به هم توسط سیم ان هارا به هم متصل می‌کند.

بتن آماده استاندارد و قطعات بتنی

انواع میلگرد

در کشورهای مختلف فولاد میلگرد با استانداردهای متفاوتی تولید می‌شوند و در هر استانداردی طبقه‌بندی مشخصی در ارتباط با خواص مکانیکی فولادها وجود دارد که ما به بررسی آن چه که در ایران رایج بوده یا می باشد می پردازیم :

میلگردها را می توان در حالت های مختلفی تقسیم بندی کرد :

• میلگردها از لحاظ ظاهری به سه نوع ساده و آجدار و آجدار پیچیده (در برخی منابع آجدار و آجدار پیچیده ، فقط آجدار نامیده می شوند) تقسیم می گردند.
  • میلگرد ساده: سطح این نوع میلگردها صاف بوده که با علامت Ø که به آن ” فی” می گویند نشان داده می شوند.
  • میلگرد آجدار: سطح این نوع میلگردها به صورت آجدار در شکل های مختلف می باشد که با علامت Φکه به آن ” تور” می گویند نشان داده می شوند.
  • میلگرد آجدار پیچیده: مقاومت کششی و فشاری این نوع میلگردها بیشتر از انواع ساده و آجدار آن است که با علامت Φکه به آن ” تور” می گویند نشان داده می شود.
• میلگردها بر اساس استاندارد روسی به سه نوع تقسیم می شوند.(در حال حاضر در ایران این شیوه نام گذاری منسوخ شده است)
  • میلگرد A1 که از نوع صاف بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب ۲۴۰۰ و ۳۶۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
  • میلگرد A2 که از نوع آجدار بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب 3400 و 5000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
  • میلگرد A3 که از نوع آجدار بوده و و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب 4000 و 6000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
• همچنین نوع دیگری از تقسیم بندی میلگرد به مقاومت مشخصه و شکل ظاهری آن است و در حال حاضر تقسیم بندی میلگرد ها در ایران به این شیوه صورت می گیرد.
  • میلگرد س 240 (میلگرد ساده) که از نوع صاف بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب ۲۴۰۰ و ۳۶۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
  • میلگرد آج 340 (میلگرد آجدار مارپیچ) که از نوع آجدار بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب 3400 و 5000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
  • میلگرد آج 400 (میلگرد آجدار جناقی) که از نوع آجدار بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب 4000 و 6000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
  • میلگرد آج 500 (میلگرد آجدار مرکب) که از نوع آجدار بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی آن به ترتیب 5000 و 6500 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.
• میلگرد در بتن آرمه غالبا به دو شکل میلگرد اصلی (طولی) و عرضی (خاموت) به کار می رود.(البته در قطعات بتنی مثل دیوار برشی از شبکه های آرماتور استفاده می شود که در حقیقت همان آرماتور های طولی متعامد هستند.)
  • آرماتور طولی ( اصلی ) : هر میلگردی که در راستای طول عضو (تیر یا ستون) باشد میلگرد طولی نام دارد. این میلگرد عموما برای تحمل نیروهای کششی وارد بر بتن طراحی شده و قطر طراحی شده آن نیز با اختلاف فاحشی بیشتر از آرماتور های عرضی می باشد.
  • آرماتور عرضی ( خاموت ) : هر میلگردی که در راستای عرض عضو و عمود بر میلگرد طولی باش میلگرد عرضی نام دارد. آرماتور عرضی یا خاموت برای مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی در نظر گرفته می شود و عموما به صورت تنگ بسته (چهارگوش) طراحی و اجرا میشه. آرماتور های دیگری مثل ، سنجاقی و میلگردهای U شکل افت و حرارت (در پی ها) نیز می تواند از نوع آرماتورهای عرضی در نظر گرفته شود.
• همچنین در رابطه با قطر می گرد ها موارد ذیل قابل توجه اند:
  • میلگردها از قطر ۶، ۸، ۱۰ تا ۵۰ میلی متر موجود می باشند .
  • میلگردهای با قطر کمتر از ۶ میلی متر را مفتول می نامند .
  • میلگردها از قطر ۶ تا ۱۲ میلی متر جهت ساخت خاموت و از قطرهای ۱۰ تا ۵۰ میلی متر برای ساخت تیرها،ستون ها،دال ها (سقفها)، فنداسیون ها و . . . استفاده می شود .

استفاده از این محصولات را به شما پیشنهاد می کنیم:

                    افزودنی و عایق سازه                                 سقف تام                                              بلوک سبک                                                   سیمان تهران

خصوصیات میلگرد

با توجه به زیاد بودن مشخصه های فنی میلگرد ها و به جهت شناسایی راحتتر آن ها برای هر کدام از مشخصه های میلگرد علائم اختصاری تعریف گردیده است که به معرفی آن ها می پردازیم:

• Es = مدول ارتجاعی میلگردهای فولادی ، بر حسب مگا پاسگال
• fsu,obs = مقاومت کششی میلگردهای فولادی ، یعنی مقاومت هنگام گسیختگی ، که در آزمایش کششی بر روی میلگردهای مصرفی مورد نظر به دست می آید ، بر حسب مگا پاسگال
• fy = تنش تسلیم میلگردهای فولادی، بر حسب مگاپاسگال ، مقدار تنشی که در آن بدون افزایش بار تغییر طول نمونه فولادی ازدیاد می‌یابد تنش تسلیم یا مقاومت تسلیم یا مقاومت جاری شدن می‌نامند.
• fyk = مقاومت مشخصه میلگردهای فولادی؛ تنشی که به عنوان ویزگی فولاد ، مبنای طراحی قرار می گیرد. بر حسب مگاپاسگال ، مقاومت مشخصه فولاد بر اساس مقدار تنش تسلیم آن تعیین می شود. مقاومت مشخصه فولاد عبارت است از آن مقدار تنشی که تنش تسلیم حداکثر۵ درصد از نمونه های میلگرد فولادی کمتر از آن باشد.
  • رده میلگردهای فولادی: عبارت است ازعدد مقاومت مشخصه میلگرد برحسب N ⁄ mm² که پس از حرف s می آید. رده های میلگردها عبارتند از s240، s340، s400 و s500. رده میلگردها باید در تمامی اسناد فنی (دفترچه های محاسبات، نقشه ها و…) قید شود .
• fy,obs = تنش تسلیمی که در آزمایش کششی بر روی میلگردهای مصرفی مورد نظر عملاً به دست می آید؛بر حسب مگاپاسگال ، از تقسیم حداکثر بار ثبت شده در آزمایش کشش بر سطح مقطع اولیه به دست می‌آید
• S = سطح مقطع موثر یا اسمی میلگرد؛ بر حسب میلیمتر مربع
• L = طول یک قطعه میلگرد؛ بر حسب میلیمتر
• db = قطر اسمی میلگردهای ساده یا آجدار؛ بر حسب میلیمتر
• Ø = قطر اسمی میلگردهای ساده، که معمولا در نقشه ها و سایر مدارک فنی به کار می رود .
• Φ = قطر اسمی میلگردهای آجدار، که معمولا در نقشه ها و سایر مدارک فنی به کار می رود .
• d1 = قطر زمینه میلگردهای آجدار؛ بر حسب میلیمتر
• d2 = قطر خارجی میلگردهای آجدار؛ بر حسب میلیمتر

بتن آماده استاندارد و قطعات بتنی

قبل و در حین مصرف میلگرد ها باید از نقطه نظرات گوناگونی کنترل شوند که از عملکرد صحیح آن ها  اطمینان حاصل شود ، به طور خلاصه به برخی از این نکات اشاره می کنیم :

• ميلگردهاي مصرفي بايد تميز بوده و عاري از هر گونه آلودگي نظير چربيها، دوغاب سيمان سخت شده،  گرد و خاك، زنگ، ضد زنگ، قير و مواد كند گير كننده و يا مواد زائد ديگر باشد. ميلگردها قبل از مصرف بايد كاملاً پاكيزه باشند تا اثري در پيوستگي بتن و ميلگردها نداشته باشد.
• مقطع ميلگرد مصرفي نبايد به علت زنگ‌زدگي تضعيف شده باشد. استفاده از ميلگردهاي زنگ زده به شرطي مجاز است كه اولاً زنگزدگي قبلاً ً كاملاً پاك شود، ثانياً قطر ميلگرد پس از زدودن زنگ اندازه‌گيري و حداكثر كاهشي به اندازه رواداري‌هاي مجاز داشته باشد.
• در صورتي كه زنگ‌زدگي به صورت ناچيز باشد و بتوان با ناخن يا كشيدن گوني به سطح ميلگرد آن را پاك نمود، نياز به زنگ‌زدايي نمي‌باشد.
• تمامي ميلگردهاي مصرفي در بتن (باستثناي میلگرد های حرارتی) بايد از نوع ميلگرد آجدار باشند. قطر اسمي ميلگرد ساده قطري است كه در برگ شناسايي آن ذكر مي‌شود و معادل قطر دايره‌اي است كه مساحت آن برابر مساحت مقطع عرضي ميلگرد باشد. در مورد ميلگرد آجدار، قطر اسمي معادل قطر اسمي ميلگرد صاف هم وزن آن اختيار مي‌شود.

همچنین در هنگام کار به انواع میلگرد ها موارد ذیل باید مورد توجه قرار گیرد :

• بريدن ميلگردها بايد حتي‌الامكان با وسائل مكانيكي صورت گيرد (بويژه براي فولادهاي با مقاومت بيشتر و اصلاح سرد شده به روش پيچاندن). خم كردن ميلگرد بايد به روش سرد انجام شود. استفاده از حرارت (بيش از 100 درجه سانتی گراد) براي خم كردن ميلگرد مجاز نيست. خم كردن ميلگردهاي داخل بتن نظير ميلگردهاي انتظار يا باز كردن ميلگردهاي خم شده مجاز نيست مگر با اجازه دستگاه نظارت و پيش بيني در طرح . همچنين رعايت نكات زير الزامي است :
• حداقل قطر فلكه خم كن متناسب با نوع فولاد است.
• سرعت خم كردن متناسب با نوع فولاد و دماي محيط انتخاب مي‌شود. در هواي سرد و هنگام استفاده از ميلگردهاي با مقاومت بالاتر و قطر بيشتر، بايد از سرعت خم كردن كاسته شود، زيرا در موارد فوق ميلگردها شكل پذيري خود را تا حدودي از دست مي‌دهند.
• دردماي كمتر از 5-  درجه سيلسيوس خم كردن ميلگردها مجاز نيست.
• در مواردي كه خم كردن ميلگرد ها به وسيله دست انجام مي‌گيرد، ميز مناسبي براي خم كردن بايد انتخاب نمود تا در هنگام خم كردن ميلگرد را به شكل مطلوب نگاه دارد، تا ميلگرد خم شده مسطح باشد. بديهي است كه در خم كاري ميلگردها با دست نمي‌توان به خوبي محدوديت قطر خم و سرعت خم‌كاري را رعايت نمود. همچنين قطر خم درقسمتهاي مختلف يكسان نخواهد بود، بويژه اگر در هواي سرد خم كاري انجام مي‌شود و يا از ميلگردهاي پر مقاومت و ترد يا قطر زياد استفاده شود لازم است از دستگاه‌هاي خم كن مكانيكي بهره گرفته شود.
• چنانچه شكل خم ميلگرد پيچيده ‌باشد، قبل از خم كردن، شكل آن به اندازه واقعي رسم مي‌گردد تا براي كنترل مورد استفاده قرار گيرد.
• قبل از برش و خم كردن اندازه قطر ميلگرد بايد كنترل گردد، زيرا هميشه نمي‌توان تنها به اتكاي قضاوت چشمي قطر ميلگردها را تشخيص داد. به همين دليل در آيين نامه بتن ايران استفاده از قطرهاي مرجح توصيه شده است تا تشخيص آنها از يكديگر با سهولت بيشتر انجام شود. انبار كردن ميلگردها از يك قطر و يك نوع به صورت جداگانه در كارگاه لازم است، حتي گاه توصيه مي‌شود، ميلگردهاي كارخانه‌هاي مختلف قبل از كنترل كيفيت در محلهاي متفاوتي انبار شوند (قرنطينه ميلگردها).
• جاگذاري و بستن ميلگرد : هنگام نصب، ميلگرد ها بايد عاري از هر گونه آلودگي نظير زنگ زدگي، گل، چربي، رنگ و ذرات خارجي كه مانع چسبندگي بين بتن و ميلگردها مي‌‌گردد، باشند. كليه آلودگي‌ها بايد قبل از نصب و كارگذاري زدوده شود و تا شروع مرحله بتن‌ريزي از آلودگي‌ها محفوظ بماند. ميلگرد ها با توجه به قطر، طول و شكل بايستي در محلهاي تعيين شده به نحوي مستحكم و ثابت شوند كه هنگام بتن‌ريزي هيچگونه تغييرو جابجايي در آنها صورت نگيرد. به منظور كنترل و تضمين پوشش بتن، با تأييد دستگاه نظارت مي‌توان از قطعات بتني (لقمه‌ها) يا خركهاي فلزي و پلاستيكي با ابعاد موردنظر به   تعداد لازم استفاده نمود. در صورتي كه در محيط‌هاي خورنده هستيم استفاده از خرك فولادي كه در سطح بتن قرار گيرد مجاز نيست. لقمه‌هاي بتني به ضخامت مورد نظر بايد با بتن يا ملات و با نسبت آب به سيمان مساوي يا كمتر از بتن اصلي ساخته شود. بتن يا ملات آن بايد به خوبي متراكم و عمل‌آوري شود. استفاده از چوب، آجر و مصالح كم  دوام توصيه نمي‌شود. در روش معمول براي بستن ميلگردهاي اصلي به تنگها و خاموتها از مفتولهاي سيمي گالوانيزه به قطر 1 تا 5/1 ميليمتر استفاده مي‌شود. استفاده از جوشكاري براي بستن ميلگردهاي متقاطع، مگر براي فولادهاي جوش پذير و با تأييد دستگاه نظارت مجاز نمي‌باشد.در مهارهايي كه انتهاي آنها خم شده است بايد خم آنها به طرف پايين يا داخل باشد به نحوي كه قلاب آنها در منطقه پوشش بتني قرار نگيرد، در غير اين صورت امكان زنگ زدگي و نمايان شدن آنها از سطح بتن وجود خواهد داشت. در مورد بستن ميلگردها با مفتول (سيم) ميلگردبندي در مناطق خورنده، سر سيم نبايد در پوشش بتني روي ميلگرد واقع شود، زيرا ضخامت  پوشش را كاهش مي‌دهد.
• وصله كردن ميلگرد : بايد سعي شود حتي الامكان در طراحي و هنگام اجرا به گونه‌اي عمل گردد تا ميلگرد هاي مصرفي در يك عضو به صورت يكپارچه باشند. تمام جزئيات اتصال ميلگردها بايد در نقشه‌هاي اجرايي منعكس ‌گردد و تعداد اتصالات به حداقل ممكن كاهش يابد. در صورتي كه وجود وصله اجتناب‌ناپذير باشد، اين اتصالات بايد در مقطعي قرار داده شوند كه نيروها و تنشهاي وارده بر ميلگردها حداقل باشند، و از تمركز تمامي وصله‌ها در يك مقطع نيز خودداري شود.وصله كردن ميلگرد ها بايد به روشهاي پوششي، اتكايي، مكانيكي جوشي و يا وصله‌هاي مركب مطابق آئين نامه بتن ايران و زير نظر دستگاه نظارت انجام شود.. در صورتي كه محل وصله‌ها در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعمل‌هاي بعدي دستگاه نظارت منعكس نباشد رعايت نكات زير الزامي است :
• در قطعات تحت خمش، خمش توأم با فشار (نظير تيرها يا تير-ستونها) نبايد بيش از نصف ميلگرد ها در يك مقطع وصله شوند.
• در صورت وجود كشش يا كشش ناشي از خمش، حداكثر يك سوم ميلگردها در يك مقطع را مي‌توان به وسيله پوشش وصله نمود.
• وصله كردن ميلگردهاي تحتاني قطعات خمشي دروسط دهانه يا نزديك به آن و يا ميلگردهاي بالايي قطعه خمشي روي تكيه گاه يا نزديك آن مجاز نيست.
• به طور كلي هر وصله بايد به اندازه 40 برابر قطر ميلگرد با وصله مجاور فاصله داشته و در يك مقطع قرار نگيرد.

استفاده از این محصولات را به شما پیشنهاد می کنیم:

بتن آماده 

 بتن آماده مقاومت فشاری C50