فرش و انواع مختلف آن
فرش کاشان، تبریز، مشهد، قالی کرمان، قالیچه‌های ایل قشقایی و گلیم‌های غرب کشور به همراه انواع کفپوش های مختلف دست ساز ایرانی به عنوان یک برند مهم و اصلی در بازار دنیا به فروش می‌رسند و ایرانی‌ها به این هنر خود می‌نازند. اما باید پذیرفت که هنوز هم بسیاری از افراد نسبت به این هنر اصیل ایرانی شناخت کافی ندارند و با انواع مختلف آنها آشنا نیستند. ما در این مطلب قصد داریم یک بررسی کلی از این محصول ایرانی به صورت تخصصی و فنی داشته باشیم و زمینه را برای شناخت بیشتر شما فراهم کنیم.
چه چیزهایی در خرید فرش اهمیت دارد؟
هنگامی که به یک فروشگاه فرش مراجعه می‌کنید، مطمئناً با گزینه‌های مختلفی مواجه می‌شوید که اسم برخی از آنها را حتی در تلویزیون نیز نشنیده‌اید. به همین دلیل اکثر ما هنگام خرید این محصول کاملاً ایرانی با دردسرهای متعددی مواجه می‌شویم که بیشتر آنها به عدم شناخت ما برمی‌گردد.
برخی از مواردی که در این مطلب قصد داریم عنوان کنیم عبارتند از:
- انواع فرش از لحاظ اندازه، جنس نخ و الیاف، نوع بافت و طرح و رنگ
- آشنایی با انواع فرشهای ایرانی
- آشنایی با اصطلاحات رایج در این بازار
- آشنایی با برخی قسمت‌های تخصصی این محصول
- و در نهایت معرفی برخی از قالی‌های معروف ایرانی.
در این مطلب سعی می‌کنیم که وضعیت قالی‌های ایرانی از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد تا با یکبار خواندن این مطلب، امکان شناخت انواع آنها را پیدا کنید.
انواع فرش از لحاظ اندازه
اولین چیزی که در مورد یک فرش یا قالی دیده می‌شود، اندازه و ابعاد آن است که امکان استفاده از آن را در مکان‌های مختلف فراهم می‌کند. اندازه‌های رسمی و رایج فرشهای ایرانی به صورت زیر هستند:
- قالی: در حالی به عنوان رسمی‌ترین اندازه و پر مصرف‌ترین نوع این محصولات شناخته می‌شود که در ابعاد مختلفی مانند 3 × 4، 2 × 3 متر و سایر اندازه‌های سفارشی بافته می‌شوند.
- کلگی: این قالی به عنوان یک محصول دستباف شناخته می‌شود و معمولاً در ابعاد کوچکتر از آن در عشایرها و روستاهای مختلف ایران پیدا می‌شود. اندازه این محصول به صورت 3 × 1/5 و 3 × 1/7 متر است.
- کناره‌ها: کناره‌ها بیشتر به صورت باریک و بلند تولید می‌شوند و معمولاً عرض آنها از ۷۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر تغییر می‌کند و امروزه طول آنها به شکل نامحدود بافته می‌شود.
- قالیچه: قالی‌های کوچکتر از فرشهای معمولی هستند که که معمولاً ابعادمعمولا ابعاد آنها بین 1 تا 3 متر متغیر است.
- ذرع و نیم: با توجه به اینکه یک ذرع معادل با 104 سانتی متر است، این قالی بیشتر در مناطق فارسی زبان ایران بافته می‌شود و ابعاد آن به صورت 104 × 156 سانتی متر است.
- ذرع و چارک: معیار اندازه گیری این کفپوش ها نیز به مانند ذرع و نیم است و در ابعاد 130 × 80 سانتی متر بافته می‌شوند.
- پشتی: پشتی‌ها یکی از متنوع‌ترین اندازه‌ها را دارند و ممکن است با توجه به سلیقه بافنده وسفارش مشتری متغیر باشد، ولی در حالت کلی این پشتی‌ها با عرض 50 تا 80 سانتی متر و طول 80 تا 120 سانتی متر بافته می‌شوند.
- پادری: بیشتر به صورت گرد و مخصوص جلوی درب ساختمان بافته می‌شوند و ابعاد آنها به صورت 50 × 70 سانتی متر است.
با وجود اینکه این اندازه‌ها به عنوان استاندار شناخته می‌شوند، اما در بافت آنها امکان تغییرات و اعمال سلیقه نیز وجود دارد و به همین دلیل تنوع این محصولات در سطح بازار بسیار بالا است.
انواع فرش از لحاظ جنس نخ و الیاف
بعد از انتخاب اندازه فرش، نوبت به جنس نخ و الیاف آن می‌رسد که یک انتخاب کاملاً تخصصی و بسیار سخت است. انتخاب جنس فرش و قالی از این جهت اهمیت دارد که در بافت آنها از مواد مختلفی استفاده می‌شود که تشخیص آنها، به شناخت ویژگی انواع نخ و الیاف بستگی دارد. به عنوان مثال، در بافت فرشهای ایرانی از چهار نوع نخ به عنوان مواد اصلی استفاده می‌شود:
- پشمی: فرشهای پشمی عمدتاً از پشم گوسفند یا بز بافته می‌شوند و بافتن آنها بیشتر به صورت دست ساز است. این محصولات توسط عشایرها و کوچ نشینان مناطق مختلف ایران بافته می‌شوند و طرح و رنگ آنها با توجه به منطقه، متفاوت است.
- ابریشمی: فرشهای ابریشمی به عنوان گرانترین و زیباترین فرشهای ایرانی شناخته می‌شوند که از طول عمر و قیمت بسیار بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها به دو صورت دستباف و ماشینی عرضه می‌شود که نوع دستباف آنها گران‌تر است.
- سنتزی: بیشتر فرشهای ماشینی از مواد سنتزی و نخ‌های نایلونی بافته می‌شوند که نخ استفاده شده در آنها با استفاده از روش‌های شیمیایی و با مواد مصنوعی تولید می‌شود. اگرچه تنوع رنگ و طول عمر این فرش‌ها بالاست، اما ظرافت، زیبایی و نرمی فرشهای ابریشمی را ندارند و قیمت آنها پایین‌تر است.
- پلیمری: فرشهای پلیمری همانند فرشهای سنتزی هستند و تقریباً تشخیص آنها بسیار مشکل است. تفاوت این فرش‌ها با محصولات سنتزی به نوع مواد استفاده شده در مواد اولیه برمی گردد. البته فرشهای پلیمری به دلیل وجود pvc در ساختار آنها، طرفداران چندانی ندارند و تنها حسن آنها به قیمت ارزان آنها برمی‌گردد.
انواع فرش از لحاظ بافت
به طور کلی فرآیند بافت یک فرش می‌تواند به دو شکل دست بافت و ماشینی صورت گیرد. سابقه طولانی‌های ایران و مردم ایران در بافت فرشهای دستباف باعث شده است که این محصولات در سطح جهان شناخته شود. اما برخی از شرکت‌ها اقدام به تولید فرشهای ماشینی با کیفیت مناسب می‌کنند که تا حدود کمی قابلیت رقابت با محصولات دستباف را دارند.
- فرش دستبافت: این فرش‌ها توسط مردم آموزش دیده در کارگاه‌ها و در منازل بافته می‌شوند و طرفداران بسیاری در سطح بازار دارند. هنر دستی، زیبایی ذاتی، الگوهای طبیعی و برگرفته از دل طبیعت، نخ استفاده شده و راحتی استفاده از فرشهای دستباف باعث شده است که قیمت آنها نسبت به فرشهای ماشینی بسیار بالاتر باشد.
- فرش ماشینی: فرش ماشینی در چند سال اخیر خود را به عنوان یک رقیب مهم برای فرشهای دستباف معرفی کرده است و پیشرفت تکنولوژی آنها به حدی بوده است که تشخیص نوع قالی برای افراد عادی بسیار سخت است. با وجود تنوع بالا و استفاده از مواد مختلف در بافت این فرش‌ها، هنوز هم توانایی رقابت با محصولات دستباف را ندارند.
[irp posts=”21748″ name=”مبل کلاسیک و مدل های آن”]
انواع فرش از لحاظ طرح و رنگ
- فرش طرح ابنیه تاریخی
برای طراحی و بافت این قالی از طرح‌ها و اشکال هندسی مربوط به بناهای تاریخی مانند، مسجدهای قدیمی و مسجدهای اسلامی استفاده می‌شود که برخی از آنها جنبه اسلامی داشته، مانند مسجد شیخ لطف الله، و برخی نیز جنبه تاریخی دارند، مانند تخت جمشید.
- فرش طرح افشان شاه عباسی
تمرکز اصلی در طراحی و بافت این فرش‌ها به استفاده از گل معروف شاه عباسی برمی گردد که در کنار آن ممکن است از طرح درختان و گلهای دیگر نیز استفاده شود. معمولاً در این فرش‌ها از ترنج بزرگ استفاده نمی‌شود و فضای زمینه همه آن را پوشش می‌دهد.
- فرش طرح اسلیمی
طرح اسلیمی به صورت استفاده از یک ترنج دایره مانند در وسط و استفاده از شاخه‌های دورانی در میان برگه‌های متعدد پیاده می‌شود. طراحی این فرش‌ها بسیار متغیر و متفاوت است، اما سعی می‌شود که استفاده از ترنج دایره‌ای و شاخه‌هایی با طرح متقارن در آنها رعایت شود.
- فرش طرح افشان
در طرح افشان نیز سعی می‌شود که از ترنج استفاده نشود و نگارهای فرش با پیوستگی کاملی با هم در ارتباط باشند. هنگام نگاه به این فرش می‌توان احساس کرد که طراح آنها بدون توقف کلیه طرح را انجام داده است. طرح این فرش‌ها تقریباً شرلوغ بوده و اصول قرینه نگاری در آنها رعایت نمی‌شود.
- فرش طرح بته جقه‌ای
بته جقه به عنوان یکی از اصلی‌ترین طرحهای فرش بافی و گلیم بافی در ایران استفاده می‌شود و امروزه در اکثر محصولات ایرانی شاهد استفاده از این طرح سر کج هستیم. بته جقه سنندج و بته چقه های کردستانی به عنوان معروفترین فرشهای این مدل شناخته می‌شود.
- طرح اقتباسی
با مشاهده به طراحی و بافت صورت گرفته در این قالی‌ها می‌توان فهمید که بسیاری از طرحهای آنها از مناطق قفقاز و شمال ایران اقتباس شده است و به همین دلیل از لقب اقتباسی برای آنها استفاده می‌شود.
- طرح واگیره
فرشهای طرح واگیره یا طرح بندی یکی از سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین طرحهای استفاده شده در ایران است که معمولاً در بیشتر مناطق جغرافیایی ایران از آنها استفاده می‌شود. در این سبک، بدون اینکه تغییری در الگوهای مختلف ایجاد شود، عناصر اصلی مرتب تکرار می‌شود. مناطق بختیاری ایران به عنوان محل اصلی این فرش‌ها شناخته می‌شود
- فرش طرح درختی
همانطور که از اسم این سبک بر می‌آید، عنصر اصلی استفاده شده در طراحی آن یک درخت است که از الگوهای طبیعی گرفته شده است. در طراحی این فرش‌ها سعی می‌شود که از شاخ و برگ و یا حتی وجود حیوانات در کنار این درختان برای زیبا سازی بیشتر استفاده شود.
- فرش طرح ترکمنی
فرشهای طرح ترکمن بیشتر در شمال ایران بافته می‌شوند و در آنها از اصول هندسی و شکستگی خطوط به شکل سنتی استفاده می‌شود. فرشهای ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی از معروفترین مدل آنها هستند.
- فرش طرح شکارگاهی
مبنا و اصل طراحی این فرش‌ها بر اساس صحنه‌های شکار و شکارگاه بوده است و از سالیان گذشته در مناطق مختلف ایران بافته می‌شوند. با توجه به سبک شکارهای قدیمی به کمک تیر و کمان، اکثر شکارگاه‌های طراحی شده بدین صورت هستند.
- فرش طرح خشتی
این فرش‌ها که به عنوان طرح قابی نیز شناخته می‌شوند، بر مبنای تکرار الگوهای مختلف طراحی می‌شود و در آنها از قاب‌هایی استفاده می‌شود که طرح درونی آنها کاملاً متفاوت است. این فرش‌ها بیشتر در جنوب شرقی ایران و استان کرمان دیده می‌شوند.
- فرش طرح گلفرنگ
طرحی شلوغ با تنوع رنگی بالا و با استفاده از گلهای طبیعی به ویژه گل رز با رنگهای بسیار روشن است که ترنج آنها معمولاً بزرگ انتخاب می‌شود و لچک تا گوشه‌های قالی ادامه می‌یابد.
- فرش طرح گلدانی
در طراحی و بافت این سبک از گلدان‌های با اندازه‌های مختلف استفاده می‌شود که پر از گل هستند و تمام فضای فرش را پوشش می‌دهند. نحوه قرارگیری و چینش گلدان‌ها سلیقه‌ای بوده و کاملاً با هم متقارن هستند.
- فرش طرح محرابی
اگر به فرشهای استفاده شده در محراب مساجد توجه کرده باشید، الگوی آنها با الگوی اصلی محراب یکسان است و به همین دلیل به آنها فرش طرح محرابی گفته می‌شود. این فرش‌ها فاقد ترنج بوده و ستون‌های بزرگ به همراه سقف محراب در آنها دیده می‌شود.
- فرش طرح ماهی درهم
طرح ماهی درهم یکی از فراگیرترین الگوهای بافت فرش در ایران است که در نقاط مختلف ایران بافته می‌شود. با توجه به اسم منطقه این فرش‌ها، معمولاً اسم آنها نیز تغییر می‌کند، به عنوان مثال فرشهای طرح ماهی کردستان یا فرشهای طرح ماهی هراتی.
[irp posts=”10754″ name=”3 نکته مهم در انتخاب فرش مناسب برای منزل”]
برخی از اصطلاحات دنیای فرش
فرش ایرانی
فرش ایرانی به عنوان یک برند در بازار شناخته می‌شود و به سابقه طولانی فرهنگ و هنر در ایران اشاره دارد. با توجه به تغییرات تمدن مختلف در سرزمین ایران، امروزه تنوع فرشهای ایرانی از هر محصولی در دنیا بیشتر و پر بارتر است.
فرش مشهد
فرش مشهد با لچک‌های رنگی در گوشه‌ها و تنوع رنگی بالا شناخته می‌شود که به دو صورت دستباف ماشینی در بازار عرضه می‌شود.
فرش کاشان
فرش کاشان به صورت طرحهای تلفیقی و ترکیبی در بازار وجود دارند که ترنج مرکزی آن با لچک‌های مختلف پوشش داده شده است. معمولاً در طراحی و بافت این فرش‌ها از طرح‌هایی مانند برگ خرما، برگ‌های نوک تیز، گلهای سرخ کوچک و گلهای نیلوفر آبی استفاده می‌شود.
فرش تبریز
فرشهای تبریز عموماً به صورت ریز بافت و با تعداد رج بالا بافته می‌شوند. با توجه به تنوع رنگی بالا در کوه‌های اطراف تبریز، معمولاً متنوع‌ترین فرش ایران توسط تبریزی‌ها بافته می‌شود. سایه روشن به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فرش‌ها شناخته می‌شود.
قالی کرمان
ویژگی اصلی قالی کرمان به وجود سه پود همزمان در آنها برمی‌گردد که دو پود آن کلفت یک پود نازک دارد. اگرچه قبلاً در بافت این قالی از گره‌های فارسی استفاده می‌شد، اما امروزه از گره‌های ترکی نیز در آنها استفاده می‌شود. در طرحهای قدیمی از دارهای چرخان برای بافت قالی کرمان استفاده می‌شد که در حال حاضر با دارهای عمودی جایگزین شده‌اند. رنگهای لاکی، قرمز مایل به قهوه‌ای، سرخابی، سورمه‌ای، کرم و بژ از رنگهای اصلی استفاده شده در قالی کرمان هستند.
تابلو فرش
یکی از استفاده‌های تزیینی از فرشهای ایرانی، استفاده از آن به عنوان تابلو فرش است که اندازه کوچکتری دارند و با توجه به طرحهای مختلفی که دارند، ممکن است به عنوان هدیه به افراد مختلف، از جمله مقامات بین المللی اهدا شود.
تار و پود فرش
تار یا چله به عنوان نخ عمودی فرش استفاده می‌شود که به عنوان محل بافت رج‌ها در نظر گرفته می‌شود. پود نیز به عنوان نخ‌های افقی فرش در نظر گرفته می‌شوند که وظیفه نگه داشتن چله ها در کنار یکدیگر را برعهده دارد. تار و پود به عنوان زیربنای اصلی بافت یک قالی محسوب می‌شوند.
شست و شوی فرش
امروزه شرکت‌های مختلفی برای شستشوی فرش آگهی می‌دهند و هر کدام از آنها از تکنیک‌های خاصی استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که شست و شوی فرش از گردگیری آنها با استفاده از شیوه‌های مختلف بهتر است. البته توجه داشته باشید که شستشو در مورد فرشهای دست بافت و ماشینی باید متفاوت باشد.
رج
رج به عنوان ردیفی افقی از نخ‌های بافته شده در یک قالی در نظر گرفته می‌شود که در کنار یکدیگر توسط پود نگه داشته می‌شوند.
ترنج
به طرح وسط فرش یا قالی ترنج گفته می‌شود که به شکل‌های مختلف و طرحهای مختلفی بافته می‌شود. همخوانی بین ترنج و زمینه در یک قالی اهمیت بسیاری در زیبایی آن دارد.
امیدواریم که اطلاعات کامل و دقیق در مورد انواع فرشهای ایرانی و مشخصات آنها ارائه داده باشیم. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در کلینیک ساختمانی به تام در تماس باشید.
[irp posts=”21454″ name=”طراحی و دوخت پرده”]
